Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο :: Το Μουσείο .::. Τμήμα Συντήρησης

Ιστορία

Ως αφετηρία της συντήρησης στο ΒΧΜ μπορεί να θεωρηθεί το έτος 1915. Ένα χρόνο μετά την ίδρυσή του το Μουσείο εγκαινιάζει μια πρωτόλεια μορφή συντήρησης, η οποία θα εξελιχθεί ραγδαία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Tο ΒΧΜ διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο ειδικότερα στη συντήρηση μνημείων ζωγραφικής και ψηφιδωτών. Μετατρέπεται σταδιακά σε έναν πραγματικό πυρήνα εκπαίδευσης και συστηματικής συντήρησης.

  • Άνθρωποι και γεγονότα
Η πρώτη επίσημη αναφορά στη συντήρηση έργων του Μουσείου γίνεται το 1924. Η συντήρηση-επιδιόρθωση των φορητών εικόνων ανατίθεται στους καλλιτέχνες Σπυρίδωνα Πελεκάση, Αγήνορα Αστεριάδη κ.ά. Είναι η εποχή του Μεσοπολέμου, κατά την οποία ορισμένοι Έλληνες ζωγράφοι-αγιογράφοι αποκτούν φήμη και ως συντηρητές.

Το 1930 οργανώνεται το πρώτο εργαστήριο στο χώρο του Μουσείου. Οι Α. Βιαγγίνης (1929) και Φώτης Κόντογλου (1930) επιδιορθώνουν τα εκθέματα της πρώτης έκθεσης του ΒΧΜ στο ανακαινισμένο πλέον μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας.

Η συντήρηση των μουσειακών αντικειμένων συνεχίζεται συστηματικά και μετά το 1930. Οι καλλιτέχνες-συντηρητές που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο Μουσείο αυξάνονται: Βασίλειος Ρασέφσκη (1937), Μανώλης Νουκάκης (1943), Αγγέλα Ιωάννου (1944), Φώτης Ζαχαρίου (1951).
Το 1958 επιστρέφει από την Ιταλία ο πρώτος διπλωματούχος συντηρητής στην Ελλάδα, ο Τάσος Μαργαριτώφ. Ακολουθούν ο Σταύρος Μπαλτογιάννης το 1963 και ο Γιάννης Κολέφας το 1965. Αναλαμβάνουν εργασία στο ΒΧΜ και κάνουν πραγματικότητα τη μετάβαση από την «επιδιόρθωση» στην επιστημονική προσέγγιση της συντήρησης.

Αλματώδης πρόοδος σημειώνεται τα επόμενα χρόνια στον τομέα της συντήρησης. Για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται νέα μέσα και μέθοδοι.

Σταθμό για τη συντήρηση στο ΒΧΜ αποτέλεσε η ίδρυση το 1965 του Κεντρικού Εργαστηρίου Συντηρήσεως και Αποκαταστάσεως Τοιχογραφιών και Ψηφιδωτών (ΚΕΣ), με έδρα το Μουσείο. Το ΚΕΣ στοχεύει μεταξύ άλλων στην εκπαίδευση νέων συντηρητών, και έτσι εγκαινιάζεται στο ΒΧΜ η Σχολή Εκπαιδεύσεως Συντηρητών Αρχαίων. Η Σχολή λειτουργεί από το 1969 έως το 1971. Σε αυτή διδάσκουν οι τρεις πρωτοπόροι συντηρητές του Μουσείου, πανεπιστημιακοί καθηγητές, αρχαιολόγοι, χημικοί κ.ά.

Οι 120 νέοι συντηρητές που αποφοίτησαν από αυτό το διετές πρόγραμμα επιμόρφωσης εργάστηκαν στα συνεργεία του ΚΕΣ και στελέχωσαν αργότερα την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε όλη την Ελλάδα. Η πλούσια δράση των συνεργείων του ΚΕΣ αποτυπώνεται στο πολύτιμο αρχείο του, το οποίο φυλάσσεται μέχρι σήμερα στο Μουσείο.

Κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 τρία εργαστήρια συντήρησης λειτουργούν στο ΒΧΜ. Η επιτακτική ανάγκη για τη συστηματική συντήρηση και των υπολοίπων συλλογών του ΒΧΜ οδηγεί στην οργάνωση πέντε νέων εργαστηρίων: μικροτεχνίας, υφάσματος, τοιχογραφίας και μουσαμά το 1999, και ψηφιδωτού το 2003.

Σήμερα οι συντηρητές του μουσείου προσπαθούν να αξιοποιήσουν και να εξελίξουν την πλούσια κληρονομιά που παρέλαβαν από τους προκατόχους τους.