ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
στο Μουσείο της Ιεράς Μονής Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σκιάθου
29 Ιουλίου 2017 έως 31 Οκτωβρίου 2017
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Η Σκιάθος» και την Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σκιάθου διοργανώνουν στον εκθεσιακό χώρο της Μονής, έκθεση με τίτλο «Ταξίδι στους Αγίους Τόπους μέσα από τα προσκυνητάρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου».
Οι ενότητες της έκθεσης
Α. Τα προσκυνητάρια
Τη νεότερη εποχή, ήδη από το 16ο αιώνα με κορύφωση το διάστημα από το 17ο έως το 19ο αιώνα, συστηματικές πληροφορίες για τα ιερά προσκυνήματα που πρέπει να συμπεριλάβει στο ταξίδι του ο επισκέπτης της Αγίας Γης, παρέχονται από τα χειρόγραφα και τα έντυπα προσκυνητάρια των Αγίων Τόπων. Πρόκειται για εικονογραφημένους συνήθως ταξιδιωτικούς οδηγούς, οι οποίοι απευθύνονται στους ορθόδοξους χριστιανούς και παρέχουν πληροφορίες για τους σταθμούς του επίγειου βίου και Πάθους του Χριστού. Η εικονογραφία τους σηματοδοτεί χωρικά σύνολα, τα οποία διαμορφώνουν το χάρτη των ιερών προσκυνημάτων, την ιερά δηλαδή γεωγραφία, των τόπων από τους οποίους πέρασε ο Χριστός κατά τη διάρκεια του επίγειου βίου του.
Β. Το ταξίδι
Οι περισσότεροι ορθόδοξοι προσκυνητές προτιμούσαν την ασφαλέστερη, θαλάσσια, οδό. Η διάρκεια του προσκυνήματος ήταν ανάλογη των οικονομικών δυνατοτήτων τους, διαρκούσε από τρεις μήνες έως ένα χρόνο και συνέπιπτε με τον εορτασμό του Πάσχα. Αξίζει να σημειωθεί πως το διά θαλάσσης ταξίδι κατά τον 17ο και 18ο αι. με τα ιστιοφόρα πλοία της εποχής διαρκούσε ακόμη και πέντε μήνες. Ο χρόνος του ταξιδιού εξαρτιόταν από τον τύπο του πλοίου, τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην πολύμηνη διαδρομή και τις τυχόν αβαρίες που θα προέκυπταν, αλλά κυρίως από το δρομολόγιο που ακολουθούσε το εμπορικό, συνήθως, καράβι που ναύλωναν οι προσκυνητές.
Γ. Οι Άγιοι Τόποι
Το σημαντικότερο προσκύνημα της Αγίας Γης είναι η Ιερουσαλήμ. Σε αυτήν άλλωστε βρίσκεται το κατ' εξοχήν λατρευτικό μνημείο του χριστιανισμού: ο ναός της Αναστάσεως. Ακολουθούν οι ναοί και οι μονές εντός και γύρω από την Ιερουσαλήμ, καθώς και τα προσκυνήματα στον ευρύτερο χώρο των Αγίων Τόπων, τα οποία αναλυτικά περιγράφονται και εικονογραφούνται στα Προσκυνητάρια του 17ου-19ου αι.
Δ. Η Ιερουσαλήμ
Η Ιερουσαλήμ αποδίδεται συνήθως στα έντυπα προσκυνητάρια ως περιτειχισμένη πόλη στην κορυφή ενός λόφου, ακολουθώντας τη βυζαντινή ζωγραφική παράδοση. Σπανιότερα αναπτύσσεται εις μήκος και μεταφέρει τυποποιημένα μορφολογικά στοιχεία της πόλης. H Ιερουσαλήμ αποτελεί την πόλη αρχέτυπο, την πόλη που επέλεξε ο Κύριος για κατοικία του από τα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης, την πόλη όπου ιδρύθηκε η πρώτη Εκκλησία. Η επίγεια Ιερουσαλήμ ταυτίζεται στη χριστιανική σκέψη με την ουράνια Ιερουσαλήμ λειτουργώντας ως εικόνα του θεϊκού Βασίλειου στη γη και συμπληρώνοντας την εικόνα της ελέω Θεού βασιλείας του χριστιανού αυτοκράτορα.
Ε. Ο Ναός της Αναστάσεως
Το κατ' εξοχήν λατρευτικό μνημείο του χριστιανισμού στα Ιεροσόλυμα είναι το σύνθετο και πολύπλοκο κτηριακό συγκρότημα του ναού της Αναστάσεως, με το πλήθος των επιμέρους προσκυνημάτων εντός αυτού. Η κάτοψη που παρουσιάζεται στα έντυπα προσκυνητάρια περιέχει αναλυτικό υπομνηματισμό όλων των προσκυνημάτων του.
ΣΤ. Τα ζωγραφικά προσκυνητάρια
Κατά τη νεότερη εποχή (18ος-19ος αι.) κάνουν την εμφάνισή τους τα ζωγραφικά προσκυνητάρια, ενθυμήματα που μεταφέρουν από τους Αγίους Τόπους οι προσκυνητές στις πατρίδες τους. Πρόκειται για ζωγραφικές απεικονίσεις που απεικονίζουν με συνοπτικό τρόπο τη χριστιανική τοπογραφία των Αγίων Τόπων, καθιστώντας τα σημαντικά τεκμήρια του ταξιδιού κάθε προσκυνητή. Τα προσκυνητάρια μεταφέρονται εύκολα σε μορφή κυλίνδρου και λειτουργούν ως εικονογραφημένοι οδηγοί των προσκυνημάτων, θα λέγαμε «φωτογραφικές αποτυπώσεις» του ταξιδιού και πνευματικός σύνδεσμος με την Ιερουσαλήμ στην κατ΄ οίκον λατρεία.
Η περιοδική έκθεση υποστηρίχτηκε από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Από τόπο σε τόπο» (27-29 Σεπτεμβρίου 2017) που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε σε πάνω από 200 μαθητές των Δημοτικών Σχολείων της Σκιάθου από το προσωπικό του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με επιδαπέδιο παιχνίδι τύπου φιδάκι, ακολουθώντας το ταξίδι ενός προσκυνητή στου Αγίους Τόπους.
ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
δρ Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα
Διευθύντρια Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ - KEIMENA: δρ Αντώνης Μπεκιάρης, αρχαιολόγος (ΒΧΜ)
ΜΟΥΣΕΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Σπύρος Νάσαινας, αρχιτέκτων
ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΡΓΩΝ: Γεωργία Δόσκαρη, Αγγελική Καλαμίτση (πίνακες) (ΒΧΜ),
Άρτεμις Καμπουράκη, Βασιλική Παπακώστα, Ιωάννα Στεφανή (χαρτώα) (ΒΧΜ)
ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Γιώργος Σουπιός, Γιάννης Σταυρινός (ΒΧΜ)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΡΓΩΝ: Νίκος Μυλωνάς (ΒΧΜ)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: Freya Rain Evenson
ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Γιώργος Κορκόβελος (ΒΧΜ)
ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ: Νίκος Πασχαλίδης
ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ: Δούνιας & ΣIA
