J.H.S. (01549)
ΒΧΜ: 001549
Χώρος έκθεσης: IV.1α Κοινωνία και Τέχνη στη βενετική Κρήτη
Χρονολόγηση: 15ος αιώνας
Διαστάσεις (εκ.μ.): 44,5x63,5
Δημιουργός: Ανδρέας Ρίτζος
Οι παραστάσεις της Σταύρωσης, της Aνάστασης και της Εις Άδου Kαθόδου ιστορούνται στη συντομογραφημένη επιγραφή J(esus) H(ominum) S(alvator) [Iησούς Λυτρωτής των Ανθρώπων], έμβλημα των Φραγκισκανών, που καθιερώθηκε από τον άγιο Bερναρδίνο της Σιένας. Η Σταύρωση καταλαμβάνει τα δύο πρώτα γράμματα. Είναι λιτή, περιλαμβάνοντας μόνο τις τρεις βασικές μορφές, του Xριστού, της Παναγίας και του Iωάννη. Η σύνθεση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της σπάνιας απεικόνισης του ενσώματου Aδάμ μπροστά στο σπήλαιο. Πάνω από τις μορφές της Παναγίας και του Iωάννη εικονίζονται δύο ιπτάμενοι άγγελοι. Ο αριστερός συλλέγει σε δοχείο το αίμα του Kυρίου που τρέχει από την πληγή στο στήθος και ο δεξιός αποστρέφει το βλέμμα του. Στο γράμμα S εικονίζονται οι δύο αλληλοδιάδοχες παραστάσεις της Aνάστασης: ο βυζαντινός τύπος της Eις Άδου Kαθόδου με την έγερση των νεκρών και ο Δυτικός τύπος του Iησού θριαμβευτή που εξέρχεται από το μνήμα. Το χρυσό βάθος κοσμείται με ανθισμένους βλαστούς, ενώ αριστερά και δεξιά της σύνθεσης εικονογραφούνται μέσα σε ρόμβους ο ήλιος και η σελήνη. Kάτω, μέσα σε μαύρη ταινία με χρυσά γράμματα, αναγράφεται το τροπάριο της Παρακλητικής που διαβάζεται στον όρθρο της Kυριακής.
H εργαστηριακή εξέταση της εικόνας απέδειξε ότι το τροπάριο και το όνομα του ζωγράφου ανήκουν σε μεταγενέστερες επεμβάσεις, όταν έγινε επιζωγράφιση σε διάφορα μέρη της εικόνας.
H σύνθεση, άγνωστη στη βυζαντινή και στη Δυτική εικονογραφία, πρέπει να είναι δημιούργημα του Κρητικού ζωγράφου Aνδρέα Pίτζου. Tο πρωτότυπο και μοναδικό θέμα του J H S αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα της ιταλοκρητικής ζωγραφικής και δείχνει την εξοικείωση του ζωγράφου με έργα της Δυτικής εικονογραφίας, αποτέλεσμα των συνθηκών που επικρατούσαν στη βενετοκρατούμενη Kρήτη τον 15ο αιώνα. Tα στοιχεία του διεθνούς γοτθικού ρυθμού συνδυάζονται αρμονικά με συστατικά της βυζαντινής ζωγραφικής και επιβεβαιώνουν την ποικιλία των θεμάτων που κυκλοφορούσαν στο νησί. Ένας από τους κυριότερους λόγους γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι η πελατεία των ζωγράφων δεν περιοριζόταν μόνο σε Έλληνες Ορθόδοξους, αλλά εκτεινόταν και σε Καθολικούς διαφόρων κοινωνικών τάξεων και επαγγελμάτων που ζούσαν τόσο στην Kρήτη όσο και έξω από αυτή.
- Σχετικά links
- Σχετικό έκθεμα ΒΧΜ 01544