100 years Refugee Hellenism Οι κήποι του Βυζαντινού ΜουσείουAthens Culture Net Find us on Facebook Find us on youtube Find us on instagram

Σάκκος (01700)

Είδος: Σάκκος
ΒΧΜ: 001700
Χώρος έκθεσης: IV.3γ Εκκλησία: Τόπος πίστης-χώρος κοινωνικής συνοχής

Χρονολόγηση: 17ος αιώνας

Διαστάσεις (εκ.μ.): 130Χ120
Περιοχή: Μεσημβρία, Βουλγαρία

O σάκκος αποτελεί σήμερα το κατεξοχήν αρχιερατικό άμφιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, παρότι η προέλευσή του ανάγεται στο αυτοκρατορικό βεστιάριο. Η εισαγωγή του στο εκκλησιαστικό ενδυματολόγιο μαρτυρείται μόλις από τον 15ο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως πατριαρχικό ένδυμα, ενώ η χρήση του γενικεύθηκε την τελευταία βυζαντινή περίοδο ως επισκοπικό ένδυμα. Ο σάκκος είναι ένας κοντός, φαρδύς χιτώνας σχήματος Τ, με κοντά και πλατιά μανίκια. Το δύο μέρη που το συνθέτουν είναι ραμμένα στους ώμους, ενώ τα πλάγιά του που παραμένουν ανοιχτά συνδέονται με κωδωνίσκους ή κορδέλες.
Ο σάκκος του Βυζαντινού Μουσείου αποτελείται από μεταξωτό κόκκινο ύφασμα εξωτερικά και από λινό ύφασμα εσωτερικά. Είναι ανοιχτός στα πλάγια και σε κάποια σημεία ενώνεται με κορδέλες από τις οποίες κρέμονται κουδουνάκια. Το άμφιο φέρει και στις δύο όψεις κεντητές παραστάσεις. Στην κύρια όψη εικονίζεται η παράσταση «Χριστός η Άμπελος»: ο Χριστός τοποθετείται στην ένωση των διασταυρωμένων κλαδιών της κληματίδας να ευλογεί. Στα κυκλικά σχήματα που δημιουργούν οι απολήξεις των κλαδιών εικονίζονται σε προτομές οι απόστολοι. Το θέμα με σωτηριολογικό, ευχαριστιακό ή εσχατολογικό περιεχόμενο συμβάλλει εδώ στην προβολή του ευχαριστιακού μηνύματος, καθώς αποτελεί υπόμνηση της θείας ευχαριστίας (αφού ο οίνος είναι το αίμα του θεανθρώπου). Στα μανίκια εικονίζονται αριστερά ο άγγελος και δεξιά η Θεοτόκος από τη σκηνή του Ευαγγελισμού. Στην άλλη όψη του σάκκου αναπτύσσεται το εικονογραφικό θέμα «Άνωθεν οι Προφήται»: την ένθρονη βρεφοκρατούσα Θεοτόκο πλαισιώνουν προτομές προφητών μέσα σε ελικοειδείς βλαστούς. Επάνω από το κεφάλι της εικονίζεται εξαπτέρυγο χερουβείμ που κρατά δύο ριπίδια. Η παράσταση επιγράφεται ως ΜΑΡΙΑ ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Η σύνθεση υπογραμμίζει το ρόλο της Μαρίας στην ενσάρκωση του Χριστού, ένας ρόλος που είχε ήδη προβλεφθεί από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Στο κάτω μέρος του υφάσματος υπάρχει δικέφαλος αετός, σύμβολο του Βυζαντίου και της οικουμενικότητας του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στους μετά την Άλωση χρόνους.
O σάκκος προέρχεται από τη Μεσημβρία της Ανατολικής Ρωμυλίας (σημερινή Βουλγαρία). Έχει χρονολογηθεί στον 17ο αιώνα και έχει αποδοθεί σε Ηπειρώτικο εργαστήριο.