Η έκθεση αρθρώνεται σε δυο μέρη και, ως εκ τούτου, παρουσιάζει εικαστικό αλλά και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ο εικαστικός Τάσσος Τριανταφύλλου εκθέτει 15 μεγάλα έργα με γραφίτη σε χαρτί, στα οποία αποτύπωσε το καλοκαίρι του 2010 αντίστοιχες επιτύμβιες πλάκες που είναι ενσωματωμένες στο δάπεδο της αυλής της Μονής Ζωοδόχου Πηγής-Μπαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη. Καθώς τα έργα του Τάσσου Τριανταφύλλου παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την κοινότητα των Ρωμιών (Ελλήνων) του 19ου αιώνα στην Πόλη, κρίθηκε σκόπιμο κι ενδιαφέρον να πλαισιωθούν με σχετικές πληροφορίες και αρχαιολογικό υλικό από τις μόνιμες συλλογές του Βυζαντινού Μουσείου. Με τον τρόπο αυτό επιδιώχθηκε να ενταχθεί η σύγχρονη δημιουργία στα κοινωνικο-πολιτικά συμφραζόμενα της Κωνσταντινούπολης του 19ου αιώνα, και έτσι να παρουσιαστεί ένα εκθεσιακό σύνολο με χρονολογική, γεωγραφική, κοινωνικο-πολιτική αλλά και καλλιτεχνική συνάφεια.

Στην πρώτη εκθεσιακή ενότητα γίνεται λόγος για τους Ρωμιούς που αποτελούσαν την πιο εύρωστη, πολυπληθή και δραστήρια μη μουσουλμανική μειονότητα της Πόλης. Καθώς τα μέλη της ευημερούσαν και κατείχαν σημαντικές επαγγελματικές και διοικητικές θέσεις, ενδιαφέρονταν όλο και περισσότερο για την ανάπτυξη της παιδείας και την άσκηση φιλανθρωπίας. 

Η δεύτερη εκθεσιακή ενότητα είναι αφιερωμένη στη Μονή της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής-Μπαλουκλή και στο θαυματουργό Αγίασμα, όπου ακόμα συρρέουν πλήθη πιστών. Στην ίδια ενότητα γίνεται επίσης λόγος για τα εντυπωσιακής οργάνωσης νοσοκομεία Μπαλουκλή με ιατρεία, γηροκομείο, φρενοκομείο και ορφανοτροφείο, όπου υπηρέτησαν μερικοί από τους καλύτερους ομογενείς γιατρούς της Πόλης. 

Σε μια τελευταία ενότητα γίνεται σύντομη αναφορά στα επιτύμβια κείμενα των χριστιανών στο πέρασμα των αιώνων, σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που αντλούνται από τις πλάκες του Μπαλουκλή που παρουσιάζονται στην έκθεση. Οι επιτύμβιες επιγραφές στα ελληνικά, καραμανλίδικα και βουλγαρικά, καθώς και τα εγχάρακτα σχέδια που κοσμούν τις πλάκες, μας παρέχουν πληροφορίες για τον τόπο καταγωγής, κατοικίας ή εργασίας των θανόντων, αλλά κυρίως για το επάγγελμά τους (που συχνά σχετίζεται με τον τόπο καταγωγής) και για τις αντίστοιχες συντεχνίες στις οποίες εντάσσονταν.

 

Η έκθεση εμπλουτίζεται και «ζωντανεύει» με τη χρήση σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων: εκτός από ένα ηχογραφημένο απόσπασμα από την περίφημη «Λωξάντρα», το μυθιστόρημα της Μαρίας Ιορδανίδου, που αναφέρεται στο νεκροταφείο Μπαλουκλή, ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει ένα βίντεο που καταγράφει τον εικαστικό Τάσσο Τριανταφύλλου την ώρα της δημιουργίας, καθώς και μια σειρά τριών βίντεο που αποτυπώνουν τη σημερινή πραγματικότητα της ελληνικής κοινότητας της Πόλης, και τα οποία πρωτοπαρουσιάστηκαν στην 1η Μπιενάλε Design (2012) στην Κωνσταντινούπολη.

Συμπληρωματικά, και για μια ακόμα πιο ολοκληρωμένη εικόνα της καλλιτεχνικής παραγωγής της ανθηρής κοινότητας των Ρωμιών της Πόλης, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει επίσης τα έργα από κωνσταντινουπολίτικα εργαστήρια που παρουσιάζονται στην ενότητα «Οι κοινότητες των Ρωμιών» της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου. 

Διάρκεια έκθεσης: 10 Ιανουαρίου έως 27 Απριλίου 2014

Παράλληλες δράσεις

● Σειρά ξεναγήσεων από τους επιμελητές της έκθεσης Αντώνη Τσάκαλο ή Ιωάννα Αλεξανδρή, με τη συμμετοχή του εικαστικού Τάσσου Τριανταφύλλου και με εικαστικό δρώμενο (αποσπάσματα από το βιβλίο «Λωξάντρα» της Μαρίας Ιορδανίδου που διαβάζει η Σοφία Γιαννιώτη).

Επιμέλεια Έκθεσης

δρ Αντώνης Τσάκαλος (αρχαιολογικό σκέλος)

Ιωάννα Αλεξανδρή (εικαστικό σκέλος)

Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός

Σπύρος Νάσαινας