Ο Σύλλογος των Φίλων του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου διοργανώνει ομότιτλο κύκλο διαλέξεων:
Δευτέρα 17/2/2014
δρ Αναστασία Λαζαρίδου
Διευθύντρια Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου
«100 χρόνια ΒΧΜ, Το χρονικό μιας διαδρομής»
Tο Bυζαντινό και Xριστιανικό Mουσείο, ένα από τα σημαντικότερα σε ολόκληρο τον κόσμο μουσεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης και πολιτισμού, γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του. Tο θεσμικό του πλαίσιο ανέδειξε ένα χώρο στον οποίο οι συλλογές και οι εκθέσεις διεκδίκησαν την έκφραση και την αναπαράσταση εθνικών αξιών συνυφασμένων με την ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Το Μουσείο στα 100 χρόνια της λειτουργίας του κατέστη πολιτιστική δύναμη με βαρύνουσα σημασία.
Αυτό οφείλεται στην προσφορά όλων εκείνων που είναι πλέον κομμάτι της ιστορίας του Mουσείου —των διευθυντών, επιμελητών, συντηρητών, διοικητικών, φυλάκων, γνωστών και αφανών συναδέλφων που το υπηρέτησαν όλα αυτά τα χρόνια από τις απαρχές της ίδρυσής του με ανιδιοτέλεια, ασκητική αφοσίωση, ισχυρό επιστημονικό λόγο και στους οποίους στηρίζεται το παρόν και το μέλλον του Mουσείου. Χάρη στη γενναιόδωρη κατάθεση του εργασιακού και προσωπικού χρόνου των εργαζομένων έχει αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα Μουσεία στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.
Σήμερα, έναν αιώνα μετά την ίδρυσή του, σε συνθήκες αντίξοες που προκαλούν τον αναστοχασμό, το σύγχρονο Bυζαντινό και Xριστιανικό Mουσείο επιτελεί στο ακέραιο τον επιστημονικό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό του ρόλο, υποστηρίζει την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, αξιοποιεί με την ισχυρή εθνική και διεθνή παρουσία το θεματικό του περιεχόμενο προβάλλοντας την οικουμενικότητα του Bυζαντίου και τις εμφανείς αναλογίες με τη σημερινή εποχή.
Βιογραφικό σημείωμα
Η Αναστασία Λαζαρίδου είναι διευθύντρια στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Βυζαντινή Ιστορία και Αρχαιολογία και έχει εκπονήσει την διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο Paris I-Pantheon-Sorbonne στην Βυζαντινή Ιστορία Τέχνης, με θέμα τις τοιχογραφίες της Μονής Φανερωμένης Σαλαμίνας και τη ζωγραφική του 18ου αιώνα. Από το 2006 έως το 2011 είχε την ευθύνη του Τμήματος Εκθέσεων και Μουσειολογικών Μελετών του Μουσείου και την επιμέλεια της Συλλογής Χειρογράφων και Χαρτώων Αντικειμένων του Μουσείου. Από το 2000 συμμετείχε στην αναδιοργάνωση του Βυζαντινού Μουσείου, στην επανέκθεση των συλλογών του Μουσείου, ιδιαιτέρως στην επιστημονική και εκθεσιακή επιμέλεια των Μεταβυζαντινών Συλλογών του Μουσείου «Από το Βυζάντιο στη Νεότερη εποχή». Συμμετέχει στην επιμέλεια περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οι έρευνες της εστιάζονται στη μελέτη της μεταβυζαντινής ζωγραφικής και τέχνης.
--------------------------------------------------------------------------------
Δευτέρα 17/3/2014
δρ Καλλιόπη – Φαίδρα Καλαφάτη
Αν. Διευθύντρια Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου
«Από τις συλλογές του Μουσείου: Ζωγραφική»
Η τέχνη της ζωγραφικής των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων αναδεικνύεται μοναδικά μέσα από τα πολυάριθμα αντικείμενα των Συλλογών του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου. Εικόνες, ανθίβολα, τοιχογραφίες, χειρόγραφα πιστοποιούν τη μακραίωνη επιβίωση της θρησκευτικής ζωγραφικής και καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο από τον 9ο έως και τον 19ο αιώνα.
Βιογραφικό σημείωμα
Η δρ Καλλιόπη-Φαίδρα Καλαφάτη, αναπληρώτρια Διευθύντρια του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου, είναι Πτυχιούχος του Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Courtauld Institute of Arts (MA) στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ έχει εκπονήσει τη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα έναν μεταβυζαντινό εικονογραφημένο οδηγό ζωγραφικής που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου. Από το 2008 είναι Προϊσταμένη του τμήματος Αρχαιολογικής Συλλογής εικόνων, τοιχογραφιών, ψηφιδωτών, χειρογράφων, ανθιβόλων, χαρακτικών, σχεδίων, παλαιτύπων και της Συλλογής Λοβέρδου στο Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο. Συμμετέχει στην επιμέλεια περιοδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σχετικά με τη ζωγραφική των μεταβυζαντινών εικόνων. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
-------------------------------------------------------------------------
Δευτέρα 7/4/2014
δρ Σόνια Χαραλαμπίδου
Καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών Ε.Μ.Π.
«ΒΧΜ: Από το Μέγαρο της Δούκισσας στους σύγχρονους ανακαινισμένους χώρους του Μουσείου»
Από την ίδρυση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, το 1914, και την απόκτηση μόνιμης στέγης με την εγκατάστασή του στη Βίλλα Ιλίσια, το 1930, έως σήμερα, οι διαχρονικές μουσειολογικές αντιλήψεις και η οργάνωση και παρουσίαση των μοναδικών συλλογών του, που ολοκληρώθηκαν με τον καλύτερο τρόπο με τη σημερινή μόνιμη έκθεση των συλλογών στην αρχιτεκτονική λύση της νεώτερης επέκτασης, διαλέγονται με τη δομή και τη μορφή των κτιρίων, εκφράζοντας σημαντικές αντιλήψεις για τη συγκρότηση του Μουσείου και ειδικότερα της Βυζαντινής ιστορίας και τέχνης.
Βιογραφικό Σημείωμα
Η Σόνια Χαραλαμπίδου-Διβάνη είναι αρχιτέκτων, καθηγήτρια στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, όπου διδάσκει από το 1978. Έχει συμμετάσχει στον σχεδιασμό μουσείων και εκθέσεων, ενώ έχει θεωρητικό έργο σε σχετικούς τομείς.
------------------------------------------------------------------------
Δευτέρα 5/5/2014
Μαρία Φιλιππούση, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης - Μουσειολόγος
«Τα αντικείμενα αποκαλύπτονται»
Επιχειρώντας μια κριτική ανάγνωση της ιστορίας της συντήρησης, όπως υπηρετήθηκε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, αναγνωρίζουμε τον σημαντικό ρόλο του μουσείου στη διαμόρφωση και εξέλιξη του συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου στη χώρα μας.
Με ζητούμενο, διαχρονικά, τη διάσωση, ανάδειξη και εκπαιδευτική αξιοποίηση του ίδιου του αντικειμένου, του έργου τέχνης, στο διάστημα που μεσολάβησε από τον «καλλωπισμό» των εικόνων εκατό χρόνια πριν, μέχρι την ελαχιστοποίηση των επεμβάσεων σήμερα, υπήρξαν σταθμοί που σηματοδότησαν καίριες αλλαγές στους στόχους, τις προτεραιότητες, τις μεθόδους και τις πρακτικές της συντήρησης. Ένας από αυτούς τους σημαντικούς σταθμούς υπήρξε η ίδρυση του Κεντρικού Εργαστηρίου Συντηρήσεως και Αποκαταστάσεως Τοιχογραφιών και Ψηφιδωτών ΚΕΣ στο Βυζαντινό Μουσείο.
Το επιτελικό έργο που πραγματοποιεί το ΚΕΣ τις δεκαετίες του ’60 και ’70, βοηθά στη διάσωση και προβολή ενός τεράστιου αριθμού έργων, εντός και εκτός Ελλάδας. Παράλληλα με την εμπειρία της καθημερινής πρακτικής εφαρμογής, η πρωτοπόρος για την εποχή επιστημονική προσέγγιση της συντήρησης και η λειτουργία της Σχολής Συντηρήσεως Αρχαίων ανέδειξαν το Βυζαντινό Μουσείο σε ένα πραγματικό πυρήνα εκπαίδευσης και συστηματικής συντήρησης.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η θεσμοθέτηση εξειδικευμένων σπουδών συντήρησης για τη στελέχωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, παράλληλα με το αίτημα για διεπιστημονικότητα, καθώς και η διείσδυση των νέων τεχνολογιών στον πολιτισμικό ορίζοντα του δυτικού κόσμου άσκησαν βαθιά επιρροή στην συντήρηση. Ομοίως οι διαφορετικές έννοιες που απέκτησε ο όρος «πολιτισμός» μετουσιώθηκαν σε ανάλογες πρακτικές. Σταδιακά και με διαφορετικούς ρυθμούς, σημειώθηκαν αλλαγές στη μεθοδολογική προσέγγιση των επεμβάσεων, στον προσανατολισμό και τις επιδιώξεις της συντήρησης.
Το ανθρώπινο δυναμικό του Βυζαντινού Μουσείου επεδίωξε την ενσωμάτωση και τη διάχυση της νέας γνώσης, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, προσπαθώντας παράλληλα να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία που κληροδοτήθηκε από τις προηγούμενες γενιές συντηρητών.
Την τελευταία δεκαπενταετία ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του μουσείου, σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του και την εντατικότερη συμμετοχή του τμήματος συντήρησης σε ερευνητικά προγράμματα συνεργασίας με άλλους φορείς, έδωσαν νέα ώθηση και προοπτικές στη συντήρηση στο ΒΧΜ.
Βιογραφικό σημείωμα
Η Μαρία Φιλιππούση είναι συντηρήτρια αρχαιοτήτων & έργων τέχνης και μουσειολόγος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1993 εργάζεται στο εργαστήριο συντήρησης φορητών εικόνων-ξυλογλύπτων του ΒΧΜ. Συμμετέχει σε εκθέσεις του μουσείου στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε ερευνητικά προγράμματα συνεργασίας με άλλους πολιτιστικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς φορείς, σε έργα που αφορούν την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του μουσείου, στην επιμέλεια περιοδικών εκθέσεων. Ως υπεύθυνη για την οργάνωση και την επίβλεψη των εργασιών τεκμηρίωσης, προληπτικής και επεμβατικής συντήρησης στο εργαστήριο κατά τις δυο φάσεις της επανέκθεσης των μόνιμων συλλογών του μουσείου, συντόνισε το έργο της εγκατάστασης των φορητών εικόνων-ξυλογλύπτων καθώς επίσης και το έργο της μετεγκατάστασης της συλλογής στις νέες αποθήκες. Έχει δημοσιεύσει μελέτες και έρευνες που αφορούν τους τομείς της συντήρησης, της τεκμηρίωσης και της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
------------------------------------------------------------------------
Δευτέρα 26/5/2014
δρ Έλενα Παπασταύρου
Προϊσταμένη Συλλογής Υφασμάτων ΒΧΜ
«Τα αντικείμενα διηγούνται»
Πρόκειται για μια περιήγηση στις συλλογές γλυπτικής, μικροτεχνίας, νομισμάτων και υφασμάτων του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Γίνεται προσπάθεια ώστε να αναδειχθεί ο πλούτος και η σημασία τους. Στόχος είναι να κατανοήσει ο σημερινός μη ειδικός παρατηρητής το μήνυμα που εκπέμπουν τα αρχαία έργα τέχνης. Το μήνυμα αυτό σχετίζεται με την κοινωνία που τα έπλασε και μέσα στην οποία έζησαν και έδρασαν τόσο ο χρήστης/παραγγελιοδότης, όσο και ο τεχνίτης/δημιουργός τους. Δηλαδή, γίνεται προσέγγιση των έργων τέχνης του παρελθόντος μέσα από το ιστορικό, οικονομικό, πνευματικό, ιδεολογικό και καλλιτεχνικό πλαίσιο της εποχής τους, η οποία συμβάλλει στην κατανόηση των κοινωνικών ή ψυχολογικών συνθηκών που τα γέννησε.
Βιογραφικό σημείωμα
Η Έλενα Παπασταύρου απεφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκλήρωσε δύο διδακτορικές διατριβές στην Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Έχει δημοσιεύσει άρθρα, και μονογραφίες που αφορούν τη Βυζαντινή, Μεταβυζαντινή και Δυτική τέχνη, σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Το 2007 κυκλοφόρησε βιβλίο της με θέμα: Recherche iconographique dans l’art byzantin et occidental du XIe au XVe siècle. L’Annonciation, Βιβλιοθήκη του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών, αρ. 25, Βενετία. Ένα χρόνο αργότερα το ίδιο έργο τιμήθηκε με το «Έπαθλον Μαρίας Θεοχάρη» ως η καλύτερη μελέτη βυζαντινής και μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης για το 2007-2008. Από το 1995, η Έ. Παπασταύρου εργάζεται στο ΒΧΜ, όπου, μεταξύ άλλων, έχει αναλάβει την επιμέλεια της Συλλογής Υφασμάτων. Είναι μέλος της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΧΑΕ), της Επιστημονικής Επιτροπής Βυζαντινολόγων Ελλάδος και του ICOMOS.